Meditatie

Wat is meditatie eigenlijk? Dat is een vraag die niet heel eenvoudige te beantwoorden is, want het gaat om een zeer breed spectrum van geestelijke oefening. Hoewel er vaak mee in verband gebracht, is meditatie niet voorbehouden aan het boeddhisme. Ook het hindoeïsme en het christendom spreekt van meditatie, al wordt binnen het christendom dan vooral contemplatie bedoeld. 

Vormen van meditatie

Er zijn vele vormen van meditatie die als volgt onderverdeeld kunnen worden:

• concentratie-meditatie (die vervolgens weer verdeeld kan worden objectgerichte en objectvrije meditatie)
• transcendente meditatie
• Vipassana meditatie

Schematisch ziet de verdeling als volgt uit:

Concentratie-meditatie

Onze geest heeft de neiging van de ene gedachte naar de andere te ‘springen’. Zo zul je als je pas begint met mediteren merken dat het lastig is om je aandacht er goed bij te houden. Daarom begin je vaak met de object-gerichte methode: de aandacht wordt dan op één object gericht. Dit ‘object’ kan van alles zijn: je eigen ademhaling, een kaarsvlam of objecten uit de natuur. Het vergt enige oefening maar je zult na verloop van tijd merken dat je gedachten niet meer alle kanten op gaan maar dat je je geleidelijk steeds beter kunt concentreren op dat ene gekozen object.

De volgende fase is dan de zogenaamde object-vrije fase. De fase is wat moeilijker uit te leggen; het vergt enig abstract denken. Waar je bij de object-gerichte meditatie je concentreert op één object, is er bij de object-vrije meditatie geen sprake meer van een object. De aandacht of focus ontspant: de waarnemer en het dat wat wordt waargenomen, worden als het ware één.

Transcendente meditatie

Transcendente meditatie richt zich niet op concentratie. Er wordt een mantra herhaald, die – na vele herhalingen steeds zachter wordt totdat men tot rust komt. Transcendente meditatie (afgekort als TM) is niet geheel vrij van controverse. Op het internet is er genoeg informatie over te vinden.

Vipassana meditatie

BIj Vipassana meditatie wordt de geest getraind om bewust gewaar te raken van alle veranderingen in lichaam en geest. Dit doet men via een zogenaamde ‘bodyscan’: in gedachten wordt het hele lichaam ‘gescand’ met de bedoeling eventuele veranderingen op te merken maar die verder te laten voor wat ze zijn; er wordt geen waarde-oordeel aan verbonden. 

Vipassana is een belangrijke meditatievorm die vooral in de Theravada traditie veel beoefend wordt. In het westen kennen we Vipassana vooral als mindfulness. Mindfulness is in feite niets anders dan je bewust zijn van het hier en nu. De Amerikaanse hoogleraar Jon Kabat Zinn heeft rondom mindfulness een programma ontwikkeld dat hij MBSR noemt: Mindfulness Based Stress Reduction. Dit is een programma van 8 weken dat wereldwijd in gezondheidsinstellingen wordt toegepast om stress- en pijnklachten te verminderen.

Overige vormen

Er zijn nog vele andere meditatievormen die hun oorsprong vinden in diverse religies. Deze vallen buiten het bereik van deze website, die zich concentreert op het boeddhisme.